به گزارش شبکه علمی ثریا، مراسم سومین دوره جایزه دکتر داوری اردکانی عصر روز گذشته با حضور اصحاب فرهنگ و اندیشه در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار شد.

در این مراسم اساتیدی چون سید محمدرضا بهشتی، احمد رجبی، شهرام پازوکی، حمید طالب زاده، علی اصغر مصلح، مالک شجاعی، شهین اعوانی، رضا سلیمان حشمت و حجت الاسلام دعایی حضور داشتند.

پایان نامه های برگزیده کتاب می شوند

در ابتدای این مراسم علی اصغر محمدخانی، معاون فرهنگی شهر کتاب گفت: هدف اصلی ما از برگزاری این جایزه شناسایی و کشف استعدادها در رشته فلسفه است تا معلوم شود چه کارهای در این حوزه انجام می شود. به بیان دیگر شناسایی کارهای خوب یکی از مهمترین اهداف این دوره است. علاوه بر این تشویق دانشجویان و بررسی و ارزیابی وضعیت پژوهش و تالیف در کشور نیز از دیگر اهداف برگزاری این جایزه است.

وی افزود: وقتی که پایان نامه ها و پژوهش ها کنار یکدیگر باشند بهتر می توان موقعیت دانشگاه ها و پژوهش ها را با یکدیگر مقایسه کرد. ضمنا برگزاری این جایزه نشان می دهد که فلسفه در حال حاضر چه موقعیت و نسبتی با زندگی و اجتماع دارد؛ یعنی برگزاری این جایزه وضعیت کمی و کیفی فلسفه در دانشگاه ها را نشان می دهد. نکته جالب توجه دیگر اینکه طی برگزاری این جایزه حضور زنان در فلسفه هم مشخص می شود و معلوم می شود اینکه می گویند زنان در فلسفه حضور کمی دارند اینگونه نیست.

محمدخانی در ادامه سخنان خود آمارهایی از وضعیت نشر کتاب های فلسفی در سال گذشته ارائه داد و اظهار کرد: سال گذشته حدود ۷۳ عنوان کتاب در حوزه تالیف و ترجمه در حوزه فلسفه غرب به چاپ مجدد رسید که از این تعداد ۵۷ عنوان ترجمه و ۱۶ اثر تالیفی بودند. بررسی آمار کتاب های فلسفی نشان داد که از اندیشمندانی چون هگل، نیچه، ویتگنیشتاین استقبال بیشتری شده است. همچنین ۸۰ عنوان کتاب چاپ اولی در سال گذشته منتشر شده، ۶۱ عنوان آن ترجمه است و ۱۹ عنوان تالیف  است. بیشترین کتاب نوشته شده در حوزه فلسفه مربوط به هایدگر است.

معاون فرهنگی شهر کتاب در پایان اظهار کرد: فراخوان شرکت در سومین دوره جایزه دکتر داوری اردکانی سال گذشته منتشر شد و از میان مجموعه های رسیده دو پایان نامه یکی به عنوان برگزیده و دیگری به عنوان پایان نامه تشویقی انتخاب شد. هیات داوران انتخاب عبارتند از سیدحمید طالب زاده، ضیاء شهابی، علی اصغر مصلح، دکتر صافیان، شهرام پازوکی و رضا داوری اردکانی. نتیجه این داوری ها به این شرح شد. پایان نامه برگزیده تعلق به احمد رجبی گرفت که استاد راهنمای وی، سیدمحمد بهشتی و مشاور آن طالب زاده بود. پایان نامه تشویقی هم به صبورا حاج علی اورک پور تعلق گرفت. امیدواریم برگزیدگان هر چه زودتر اثر خود را به صورت کامل و تدوین شده به دست ما برسانند چرا که قرار است مجموعه پایان نامه های این سه دوره جایزه توسط انتشارات هرمس به صورت کتاب منتشر شود.

تب نوشتن درباره هایدگر

پس از محمدخانی، شهرام پازوکی، عضو هیئت علمی مؤسسه حکمت و فلسفه ایران گفت: پایان نامه برگزیده این دوره راجع به هایدگر است. همه نگرانی ما در داوری پایان نامه ها این بود که شبهه ای ایجاد نشود که داوری ها بر اساس موضوع خاصی است یا اینکه بناست به فلسفه قاره ای یا هایدگر توجه بیشتری شود. در طول این داوری ها دکتر داوری اردکانی درباره اینکه باید حتما هایدگر باشد هیچ گونه اعمال نفوذی نکردند.

وی افزود: هایدگر برای اولین بار در ایران حدود ۷۰ سال پیش با مقالات فردید مطرح شد. تا سال ۱۳۵۵ تنها یک یا دو مقاله جدی درباره هایدگر نوشته شده بود ولی به تدریج نوشتن درباره هایدگر در ایران اوج گرفت. بعد از انقلاب اولین رساله دکتری که درباره هایدگر بود رساله دکتری بنده بود که به موضوع سیر متافیزیک در غرب پرداخته بود، البته کاری که رجبی انجام دادند از کار بنده خیلی تخصصی تر بود و ایشان به بسیاری از منابع دقیق و دست اول دسترسی داشتند.

عضو هیات علمی موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ادامه داد: در حال حاضر تب نوشتن درباره هایدگر بسیار زیاد است. خصوصا که امروزه تولید انبوه دکتری هم داریم. در اغلب این رسانه ها کمتر به منابع توجه می شود اما در رساله رجبی اینگونه نیست. اگر در ایران رساله های زیادی درباره هایدگر نوشته می شود دلیلش این است که تفکر هایدگری تفکر ساده ای نیست که بتوانیم از آن ساده بگذریم و به آن توجه نکنیم و بنده با جرات می توانم بگویم که رساله رجبی در میان رساله های مختلف که در سال های اخیر نوشته شده یکی از بهترین رساله هاست.

سخنران بعدی مراسم حمید طالب زاده، دانشیار گروه فلسفه دانشگاه تهران بود.وی گفت: این مراسم برای بزرگداشت فلسفه و تحسین از پژوهشگرانی که در این مسیر قدم می گذارند، برگزار می شود. موضوع رساله پایان نامه برگزیده این دوره که مربوط به آقای رجبی است، تناهی از دیدگاه هایدگر به منزله وصف هستی شناسی است. ایشان از این منظر به اندیشه هایدگر رجوع و مجموعه ای از اندیشه های این اندیشمند آلمانی را فراهم کردند. بنده در ابتدا به تعدادی از ویژگی های شخصی آقای دکتر رجبی اشاره می کنم. ایشان بسیار متین و موقر و از دانشجویان ممتاز دانشگاه تهران هستند. همچنین به زبان آلمانی همچون زبان مادری تسلط دارند. رجبی با آثار هایدگر بیش از همه آشناست و همت ایشان در تحقیق و پژوهش ستودنی است. علاوه بر اینکه موضوع رساله دکتری ایشان هم موضوع بدیع و نفیسی است که نه تنها در کشور بلکه در عرصه بین المللی هم بسیار با اهمیت است. کار ایشان ارزش بین المللی شدن دارد.

وی افزود: در کاری که رجبی در رساله دکتری خود انجام داده تحقیق خود را با توجه به اندیشه هوسرل انجام داده چرا که اندیشه های این اندیشمند در امتداد اندیشه هایدگر است و خود این موضوع هم این رساله را از دیگر رساله ها متمایز کرده است. نکته مهم در این باره این است که جایگاه فلسفی هایدگر با نوشتن درباره هوسرل روشن تر می شود.

این ستاد دانشگاه در ادامه اضافه کرد: رساله خانم اورک پور هم درباره عشق و بحران فرهنگ در دوره تجدد است. مارک شلر فیلسوفی است که چندان پرآوازه نبوده و شارحان زیادی هم نداشته او به مفهوم محوری نیچه یعنی کینه توزی اشاره کرده است. مارک شلر به مفهوم عشق و پدیدارشناسی عشق پرداخته و خانم اورک پور هم این مسیر را دنبال کرده است. ایشان با اینکه وارد حوزه فلسفه غرب شده ولی پیش زمینه قوی در زمینه فلسفه اسلامی داشته و با زحمت و دشواری فراوان در سال هایی که به عنوان فرصت مطالعاتی در ایالات متحده بودند با مهمترین شلرشناسان بحث و رساله مهمی را تدوین کرده است. ادبیات و قلم خوب و روان و مقدمه وسیع باعث شده که اندیشه مارک شلر در این رساله خیلی وضوح پیدا کند. اورک پور در رساله خود مفهوم فاصله در عشق در نظریات شلر را بررسی و مفهوم فنا و عین ثابت در فلسفه اسلامی را بازخوانی کرده است. به عبارتی می توان گفت اورک پور از خود شلر فراتر رفته است.

ستاد دائمی برای رصد پایان نامه ها تشکیل شود

سیدمحمدرضا بهشتی، استاد فلسفه دانشگاه تهران دیگر سخنران این مراسم گفت: بسیار خوشحالیم که در این دوره از جایزه دو اثر خوب از دانشگاه تهران به این دوره راه پیدا کرده است. موضوع رساله برگزیده تناهی است، موضوعی که سرآغاز کتاب وجود و زمان هم آمده اگرچه رجبی به بقیه کتاب های هایدگر هم مراجعه کرده است. آشنایی محمدعلی رجبی با زبان آلمانی هم در خاص بودن این رساله بسیار موثر بوده است. همچنین ایشان ارتباطات فعالی با افراد مرتبط در ایران و خارج داشته اند.

وی افزود: موضوع تناهی موضوعی محوری است و اینکه بین زمان بندی و تناهی نسبتی برقرار است یا نه خودش جای بحث دارد. نویسنده در این رساله کوشش می کند نشان دهد که هایدگر چه مسیری را طی کرده تا از بحث زمان و زمان بندی به تناهی برسد.

بهشتی ادامه داد: شناسایی این گونه رساله ها خدمت بسیار بزرگی است و نباید به معرفی آثار به صرف رجوع به گروه ها بسنده شود. پیشنهاد بنده تشکیل یک ستاد کوچک دائمی در این حوزه است تا رساله ها رصد بشود. به این ترتیب پایان نامه های رشته فلسفه همه دانشگاه ها هر سال به صورت مداوم بررسی می شود. به نظر می رسد روند عناوین پایان نامه ها نشان می دهد که در حال حاضر در حال حرکت به سمت موضوعات ریزتر و تخصصی تر هستیم و کمتر به سراغ موضوعات کلان می رویم.

فیلسوفان همواره به مناظق خطر نزدیکند

علی اصغر مصلح، استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی گفت: در سومین سال مراسم اهدای جایزه دکتر داوری اردکانی به رویداد قابل توجهی پرداخته است. در جلسه هیات داوران دکتر داوری اردکانی به بحث آینده اشاره کردند و اصرار داشتند که در این باره حرف زده شود. اینکه فلسفه دانشگاهی در ایران چه نسبتی با زندگی ما دارد و چه نقشی ایفا می کند. ویژگی های دکتر داوری اردکانی در چهار، پنج دهه اخیر نشان داده که اندیشیدن در شرایط تعارض، رفتن به سمت نقاط خطرناک است و فلسفه با خطر نسبت دارد و فیلسوفان همواره به مناطق خطر نزدیک می شوند. عالم ما عالم تعارضات است که یکی از این تعارضات فلسفه دانشگاهی است. فلسفه همیشه می خواسته آزاد باشد به همین دلیل همیشه این سوال مطرح بوده که آیا فلسفه با دانشگاهی شدن آزادی خود را از دست می دهد؟ در زمان ما دانشگاه یک نهاد در خدمت توسعه است. بنابراین این سوال مطرح می شود که فلسفه چه می شود.

وی افزود: در دوره ما علم به کارکرد تنزل پیدا کرده و فلسفه هم باید کارکرد خودش را مشخص کند. یکی از کارهای با ارزش دکتر داوری اردکانی توجه به شرایط توسعه نیافتگی و خرد توسعه نیافته است.

رئیس دانشکده ادبیات دانشکده علامه طباطبایی ادامه داد: دو رساله ای که در این دوره از جایزه برگزیده شدند می توانستند در بهترین دانشگاه های غرب باشند و تعداد اینگونه رساله ها بسیار کم است. ما عادت کردیم که در بین و کنار تعارضات زندگی کنیم. تفکر فلسفی باید قدرتی داشته باشد تا شرایط تعارض را به تفکر دربیاورند. در میان اساتید ما دکتر داوری اردکانی بیش از هر فرد دیگری توانسته این کار را انجام دهد. فلسفه از ابتدا به دنبال جستجوی حقیقت بوده و امروز هم همان فلسفه است که تداوم پیدا کرده است. در زمان ما باید به تعارضات و نقاط خطر اندیشیده شود. باید به پرسش از قدرت توجه شود، تا به حال هیچ وقت فلسفه و تفکر تا این حد مغلوب قدرت نبوده اند، فلسفه می تواند دانشگاهی و کارکردی باشد اما همزمان به مسائل روزگار هم بیندیشد. جوانان ما باید تلاش کنند تا در قالب زبان فلسفی به صورت راسخ بیندیشند.

پس از سخنرانی مصلح مراسم اهدای جوایز به دو برگزیده با حضور اساتید حاضر در جلسه برگزار شد.

کجا هستیم؟ سوال تاریخی –جامعه شناسی است

آخرین سخنران این مراسم، رضا داوری اردکانی، رئیس فرهنگستان علوم بود. وی گفت: این از احسان آنان به من بود اما آنها زحمتِ این جایزه را برای فلسفه می کشند و البته که لطف و احسان به من هم هست. بنده اگر بخواهم راجع به فلسفه و آینده چیزی بگویم مطلبی مشکل است به خصوص که در وضعیت خاصی قرار دارم و نمی دانم چطور این وضع خاص را توضیح دهم. نه فلسفه می نویسم و نه روزنامه، با این حال کسی که فلسفه می خواهد، می گوید آنچه که نوشتم روزنامه است و کسی که روزنامه می خواهد، می گوید این فلسفه نیست. من آگاهانه این گونه می نویسم، فیلسوف به این نوشته می گوید آکادمیک نیست.

رئیس فرهنگستان علوم افزود: وقتی زمان را تابع مکان و مکان را تابع زمان کنیم، اول در مورد زمان به نظر می رسد که مکان سایه زمان است. فکر من و سوالاتی که دارم این است که کجا هستیم؟ این کجا هستیم سوال تاریخی ـ جامعه شناختی است و زبان من هم قهرا به زبان جامعه شناسی نزدیک می شود.

چهره ماندگار فلسفه با طرح سوالاتی چون ما کجا هستیم را باید چه طور جواب داد؟ نوشته و گفته ما را چه کسی می خواند و می شنود و چه حکمی درباره اش می کند؟ بحث خود را ادامه داد و اضافه کرد: چند روز قبل کسی به من گفت: «بدبختی ما این است که دنبال فلسفه می رویم»؛ ما این همه دنبال کنکور و رشته های فنی-مهندسی و علمی می رویم و مقاله می نویسم، آیا آنها نمی تواند خطر اینکه دویست نفر یا هزار نفر که فلسفه می خوانند را دفع کند؟ یعنی سَم فلسفه این قدر ملهک است که جلوی پیشرفت تاریخ را می گیرد؟ این همه دانشجوی علوم پایه، فنی-مهندسی و ... دارید، جبران کنید! ما دانشجوی با استعداد و فعال داریم که در استنفورد جایزه فیلدز بگیرد (اشاره به زنده یاد مریم میرزاخانی)، آیا فلسفه ما را گمراه کرده است؟ فلسفه ما را از راه به در برده است؟

داوری اردکانی تاکید کرد: چند روز قبل یکی از دوستانم گفت: زمان شما بهتر بود. من هم گفتم: نه بهتر نبود! الیته آنچه که ایشان گفت درست بود ولی من نسبت به وضع فلسفه خوش بین هستم. سی سال، چهل سال، پنجاه سال قبل اشخاص خوبی بودند ولی مثل کتر رجبی و دکتر اورک پور را با این رساله ها نداشتیم. دکتر احمد رجبی فرزند عزیزترین و نزدیک ترین دوستان من است، این بحث من است که دوستانی دارم که این چنین بزرگی هایی دارند. حالا کسی بگوید این جوایز سه سال یا لاقل دو سال است که به کارهایی درباره هایدگر اهدا و به رساله دیگر با موضوع دیگر هم داده می شود آن رساله در مورد شیلر است که دوست هایدگر بوده است.

این استاد فلسفه ادامه داد: مساله هایدگر مطرح نیست، اما واقعا چه چیزی باعث شده که توجه به او قطع نشود؟ اگر فلسفه با این سیاست موافق و با آن سیاست مخالفت کند که کسی به این فلسفه توجه نمی کند. فلسفه ورای این حرف هاست. ما می توانیم نسبت به همه حرف های ارسطو اعتراض داشته باشیم و لازم نیست که حتما ارسطو را بپذیریم یا ارسطو را بخوانیم تا او را بپذیریم یا نپذیریم. سوال این است که در ارسطو چه بوده است؟ چه چیزی در کتاب فیزیک و مابعدالطبیعه او بود که تا امروز هست؟ آنچه که پایدار و ماندگار می ماند، چیست؟

وی در پایان خاطرنشان کرد: اینکه امروز می گویند باید تابع مد و مشهور بود، که چه شود؟ مگر فردا نباید تابعی از امروز باشد؟ زمان با آینده و اراده با آینده پیوند می خورد و دنیای ما دنیای اراده ای است که با آینده نسبت دارد.
 

منبع: مهر